1. Hz. Âdem (a.s.), bu sıkıntılı yere (dünyaya) ayak basar (bu dünyaya indirilir). Her bir adımı burada yok olanın (yaratılmış ancak henüz bu dünyaya gönderilmemiş Hz. Peygamber’in) yakınlığını (yaklaştığını) müjdeler. Bu meşakkatli fâni (gelip geçici) dünyada vefa yoktur. Burada hazineye, iyiliğe, güzelliğe talip olan (böyle bir beklentisi olan ancak) mecnundur. Bu süfli (adi, alçak) dünya, kemal sahibi (büyük, yüce) kimselere bir an vefa göstermiş olsa bin yıl da sitem eder. Dünya dediğim (yer, öyle bir yer ki) insanlar birbirine haset ederek kafalarını sersem ederler (birbirlerini yiyip bitirirler). Dünya evi, kararlılıkla vazifelerini yerine getirmen gereken, hazan (güz) görmüş ahır gibi bir barınaktır. İnsan burada lisan ve kalem ile (okuyarak ve dinleyerek) mesafe kateder.(?) Ama ne şaşılacak şey ki pek çok cahil (gafil) kimse, karartılarını (günahlarını) artırırmak için çabalayıp durur. Zannınca (kendince) Eflatun (Palaton) geçinip evvelde ve sonrada anlatılagelen şeyleri (hikâye, masal, rivayet) inceler (anlam çıkarmaya çalışır). Kendi kusurundan bile habersiz bir akılla (arifin kıymetini bilmediğinden küçümsemek kastıyla olsa olsa) bu da ariftir diye marifetli kimseyi itham eder (suçlar). Bazı bazı ceza gününün (yani yaptığımız iyiliğin ve kötülüğün karşılığını göreceğimiz mahşer gününün) telaşesinden bahsederek idrak sermayesini peşin peşin bağışlar (aklı başından gider). Suçunu itiraf eden cahilde kabahat aramam. Hünerli kimseyi (ise zaten) marifeti (yaptığı iş) itham eder (suçlar, ne olduğunu ortaya çıkartır). 11. Öyle bir imanı varsa (itikadı bozuksa) şeyhu’l-harem (Harem-i şerifin vazifeli memuru) olsa Kur’ân’ı yakar Kâbe’yi puthaneye çevirir. Ya Rabbi, böyle bir toplulukla nasıl kaynaşılır ki! Bunların sohbeti İsa’yı (a.s.) bile verem eder. İnsan mıdır, kendi cinsinden olanı (insanı), aç gözlülüğü uğruna bir dirhem (para) için feda eden! Cefalı (sıkıntılı) dünyada bir lokma için insanlar birbirini (yeri gelir) medh eder, yeri gelir kötüler (çekiştirir). Alacalı bulacalı, rengarenk, gelip geçici şu fâni dünya konağında, akıllı geçinen kimse daha ne vakte kadar boğazını, yemeyi içmeyi düşünecek! Farz edelim ki içtiğin hayat suyu (ölümsüzlük suyu) olsun, feleğin tokadı onu zehreder (tadını tuzunu kaçırır). Ya Rabbi, bu ne hikmet ki tabiplerin (doktorların) tedavisi can olsa da (kişiyi) hasta edebilecek binlerce sebep çıkar ortaya. Nimet mi o ki onu elde etmeye gönül verenler, lüzum gördükleri şeyi yapabilmek (elde edebilmek) adına daha lüzumlu, mühim olanı terk ederler. Hakikatte nimet ona derler ki az ve çoğun telaşesinden fakirin kafasını rahat ettirir. Goncanın, dikenin verdiği acıyla yakınlık kurması gibi cefa dikeninin keşmekeşiyle (hayatın sıkıntılarıyla) yakınlık kurmasını (baş etmesini) bilendir hür. 21. Dertten tasadan kurtulup himmeti yüce Peygamber’in (s.a.s.) yolunun toprağına varlığını feda eden, adayan (O’nun izinden gidebilen) kimsedir asıl hür. O (Peygamber) ki Samed'in (hiç kimseye, hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah) halvetgâhında bulunup (miraç hadisesine atıf vardır) gören güzeller güzeli! “Geceye and olsun!” (Duha, 93/2) diyerek zülfüne Allah’ın kasem ettiği (ant içtiği)! O (öyle bir) seçilmiş adaleti gözeten peygamber ki bütün insanlar tebliğ ettiği semavi kanunun (ilahi yasalar), hak ve hakikat bildiren sözlerin hakkını verirler (başlarına tac ederler).(?) O Allah’ın elçisi, kâinatın efendisi ki melekler kapısında hizmetliler olmayı temenni eder. O Padişahlar padişahı ümmi (ilmini ölümsüz olan Allah’tan alan Peygamber) ki zafer ve fetih yolunda kendisine tabi olanları kalem ve kılıçla doyurur, kimseye muhtaç etmez. Düşman yurduna bir tutam toprak atsa bu dünyada bir dağın tepesinde (en zirvede, korunaklı bir yerde) bile olsalar, o bir tutam toprakla yerin dibine geçerler, perişan olurlar. Özellikle bir şey atmasına da gerek yok, O’nun (s.a.s.) celali (yüceliği, haşmeti), zaten çöl gibi olan vücutlarını yokluk içinde yok eder (Kur’an’ın tabiriyle zaten ölü gibi olan kâfirleri hepten yok eder). Nazarındaki boyun eğdirici kudret, bir karıncaya Güstehem’in (İranlı meşhur pehlivan) harp meydanındaki cazibesini gidertir. (Nazarındaki) tesirle, güçsüz kuvvetsiz bir ceylan yavrusunu ormandaki aslanın hamisi (himaye edeni, koruyanı) eyler. Bir ordu ki hemen yardımına nail olarak (erişerek), yüce göğe sancak (bayrak) diker (zafer kazanır). 31. Nasıl bir kuvvet ki yüce beyaz eliyle (göz kamaştıran mucizevi el), kocaman kaza okunu yay gibi eğip büker (bir işaretiyle büyük bir musibeti engeller veya ayı bir işaretiyle ikiye ayırır, yay gibi iki parça olur ay). Öyle bir kudrete sahip ki istese kara tenli birini muhteşem, saygı duyulan bir padişah yapar. Bir kölesini Arap ve Rum şahı, aciz (zavallı, sıradan) bir bendesini (tabisini) ise Acem şahı yapar. Dilenci ve hizmetlileri, ayak öpme merasiminin (gösterdikleri hürmetin) tesiriyle devrin İskender’i, Ferîdun’un (Firdevsi’nin Şahname karakterlerinden Acem hükümdarı) hizmetlisi yapar.(?) Nazarındaki lütfun tesiriyle bir müflisi (iflas etmiş, beş parasızı), nimetler bahşeden (ileri gelenlerden) kılar. Bir esinti olsa lütuf bahçesinden, cehennem gibi bir matemhaneyi İrem bağı (âdeta cennetten bir köşe) eyler. Eğer gazabı sam yeli rüzgârı olsa kıvılcım saçan, Firdevs cennetini (sebepli sebepsiz) hüzün ve kederin olduğu musibet yerine çevirir. Ahlakına mahsustur o mürüvvet (insaniyet), o cömertlik ki düşmanlarını nimetlerle ve nazla kollayıp gözetir (onlar için emek sarf eder). Nefesindeki feyzi, ölülere geçse her ölüyü İsa nefesi gibi bereketli eyler (ömrüne ömür katar, diriltir). Cömertlik denizi bir an dalgalansa dünya gibi bin memleketi karşılıksız ganimet olarak bağışlar. 41. Gönlündeki nurlar kara toprağa yansısa toprağın her karışını verimli kılar (bereket hasıl olur). Cemalindeki nurdan azcık alsa gökteki ay, dünyayı aydınlatan (devamlı ışık aldığı) güneşe borcunu öder. Şefaat hakkı o denli ki dilerse bir bakışıyla ümmetinin günahlarını silip atar. Terbiye edici nazarındaki feyizlerin tesiriyle, şeytan bile huylarını, tabiatını değiştirir. Kınanmış, aşağılık tavrı olsa (o şeytanın) eğer, nail olduğu (eriştiği) feyizle o lütuf gören suretini, talip olunan (istenilen) olmazsa olmaz bir kaide eyler. Cennette hatırlayıp tecelli Kâbe’m Davud, hicaz nağmesiyle her vakit nağmeler yapar (seslenir).(?) O an ki gazap ateşi ateş bırakır, o an ki lütuf bulutu nem sızdırır (yağmur bırakır). O cehennem sıcaklığıyla denizi kara, canlılık veren feyzi ile (de) karayı deniz eder. Vasıflarını inceden inceyen/hakikat ehli söylemeye başlayınca âlemleri/varlıkları dil, dünyayı/zaman çemberini ağız eyler (her bir zerre şehadet eder).(?) Ey Resullerin şahı! Yüce lütfunla nazarda bulunman (dikkatle bakman) günahkârları Cebrail (a.s.) kadar muhterem kılar. 51. Ümit ediyorum ki lütfunun kereminin verdiği güvenle hâlimdeki, gidişatımdaki bozukluklar düzelir. Yâd ettikçe geçen zamanlarımı, pişmanlıktan gözlerimden akan yaşlar sel olur gider. Avni, üzüntü ve ümitsilik hâlin ne vakte kadar sürecek? Risaletin şahı Hz. Muhammed (s.a.s.) elbette sana da lütufta bulunur (şefaat eder). Öyle ki bu fâni gelip geçici dünyanın yüksek nazargâhında (semasında), gök cisimleri (bile) zulmetlerini (karanlıkta kalışlarını) arz ederler (şefaat isterler).(?) Kapısına selamını sun, melekler de daima salat u selam incileri saçar (her an salat u selam ederler Hz. Peygamber’e). ‒ALLAHÜMME SALLİ ALÂ SEYYİDİNÂ MUHAMMED‒